Witamina C lewoskrętna: co to takiego? Jak nie dać się oszukać! 

Lewoskrętna witamina C jest przez niektóre media przedstawiana jako mityczne panaceum, działające nie tylko na katar, ale nawet na poważne dolegliwości. Czy słusznie? Czym ten „magiczny” związek jest w rzeczywistości?

W naszym artykule bierzemy pod lupę witaminę C lewoskrętną i przyglądamy się naukowym badaniom. Wszystko po to, żeby rzetelnie odpowiedzieć na pytanie: czy lewoskrętna witamina C to naprawdę remedium na wszelkie dolegliwości?

Spis treści:

• Witamina C lewoskrętna: co to takiego?
• Jakie funkcje w organizmie pełni witamina C?
• Jakie jest dzienne zapotrzebowanie na witaminę C?
• Niedobór witaminy C
• Źródła witaminy C w pożywieniu
• Witamina C lewoskrętna – prawda czy mit?

Może Cię zainteresować:

• Witamina C – jak działa? 9 funkcji, źródła, niedobór i suplementacja
• Kolagen i witamina C: potrzebujesz ich obu! Dlaczego?
• Kwasy Omega-3: Jakie wybrać? 10 najlepszych produktów

Witamina C lewoskrętna: co to takiego?

Coś takiego, jak witamina C lewoskrętna nie istnieje. Lewoskrętny, czyli skręcający płaszczyznę światła spolaryzowanego w lewo, jest tylko kwas D-askorbinowy, który nie jest witaminą. Witamina C, czyli kwas L-askorbinowy, skręca płaszczyznę światła spolaryzowanego zawsze w prawo.

To, czy dany związek chemiczny jest lewo, czy prawoskrętny związane jest z jego aktywnością optyczną. Tę właściwość określa się na podstawie analizy czy wiązka światła spolaryzowanego przepuszczona przez roztwór tego związku ulega odchyleniu w lewo lub w prawo.

A co to oznacza w praktyce?

• Inną nazwą witaminy C jest kwas L-askorbinowy. Jednak litera „L” w nazwie wcale nie znaczy, że jest lewoskrętna. Przedrostek L- lub D- określają sposób budowy i właściwości chemiczne cząsteczki, nie kierunek skręcalności światła spolaryzowanego.
• Witamina C jest zawsze prawoskrętna – wiązka światła spolaryzowanego przechodzącego przez roztwór tej cząsteczki jest skręcana przez nią w lewo.
• Jedynie kwas L-askorbinowy, czyli witamina C, jak puzzle pasuje do struktury enzymów organizmów żywych. Dzięki temu dopasowaniu pomaga enzymom przeprowadzać odpowiednie reakcje chemiczne w naszym ciele.

Lewoskrętny kwas D-askorbinowy

• Kwas D-askorbinowy jest cząsteczką lewoskrętną, czyli skręca płaszczyznę światła spolaryzowanego w lewo. Nie jest jednak witaminą, a naturalnym przeciwutleniaczem używanym do konserwacji żywności. Znajdziemy go na przykład w chlebie, wędlinach, dżemach oraz różnych sosach.
• Kwas D-askorbinowy nie jest dla nas przydatny do procesów biologicznych – ciało człowieka z niego nie korzysta.  

Czy witamina C lewoskrętna jest prawdziwa?

Nie istnieje coś takiego jak „lewoskrętna witamina C”, tak jak nie istnieje ciepły lód, suchy deszcz czy radosny smutek. Te słowa wzajemnie siebie wykluczają.

Witamina C zawsze skręca płaszczyznę światła spolaryzowanego w prawo, czyli jest prawoskrętna. Wynika to z jej budowy i właściwości chemicznych.

Przeczytaj również: Kwasy Omega 3, 6 i 9: jakie wybrać? [Źródła + właściwości]

Jakie funkcje w organizmie pełni witamina C?

Czy Wasze mamy i babcie też podsuwają Wam witaminę C, gdy na zewnątrz pojawia się jesienna aura?

Jeśli tak, to mają rację. Kwas L-askorbinowy odgrywa ważną rolę w funkcjonowaniu układu odpornościowego. Jest silnym antyoksydantem (przeciwutleniaczem), czyli cząsteczką, która zwalcza wolne rodniki i zapobiega ich szkodliwemu wpływowi na struktury komórkowe takie jak białka, DNA czy błony komórkowe.

CIEKAWOSTKA Witamina C została po raz pierwszy wyizolowana z papryki w 1928 r. przez węgierskiego lekarza Alberta Szent-Györgyi. Za odkrycie witaminy C Albert Szent-Györgyi w 1937 r. otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie fizjologii lub medycyny.

Najważniejsze funkcje witaminy C:

• Uczestniczy w wytwarzaniu kolagenu – białka strukturalnego, które nadaje tkankom sprężystość i elastyczność oraz większą odporność na urazy.
• Zwiększa przyswajanie żelaza z pożywienia – przekształca żelazo niehemowe (roślinne) w formę łatwiejszą do wchłonięcia przez dwunastnicę.
• Warunkuje działanie wielu enzymów – które przeprowadzają reakcje chemiczne w organizmie.
• Bierze udział w syntezie niektórych neuroprzekaźników – na przykład serotoniny nazywanej hormonem szczęścia.
• Wzmacnia dziąsła i zęby – ma właściwości antybakteryjne i wspomaga tworzenie dziąseł, włókien ozębnej i zębiny.
• Poprawia krążenie krwi – uszczelnia naczynia krwionośne, zmniejsza ryzyko krwotoków i siniaków.
• Bierze udział w utrzymywaniu puli aktywnie biologicznej witaminy E – witamina E usuwa wolne rodniki z naszych komórek, przechodząc przy tym do mniej aktywnej formy. Witamina C pomaga jej wrócić do swojego pierwotnego stanu.

Organizm człowieka nie jest w stanie samodzielnie wytworzyć witaminy C. Dlatego to tak ważne, aby dostarczyć ją wraz z dietą lub najwyższej jakości suplementami.

CIEKAWOSTKA: Organizm człowieka nie jest zdolny do wytworzenia witaminy C z powodu uszkodzenia genu kodującego ostatni enzym szlaku wytwarzania tej witaminy. Dotyczy to również niektórych ssaków: naczelnych, kawii domowej (niegdyś nazywanej świnką morską) i niektórych gatunków nietoperzy.

Sprawdź: Kolagen i witamina C: potrzebujesz ich obu! Dlaczego?

Jakie jest dzienne zapotrzebowanie na witaminę C?

Zalecana dzienna porcja witaminy C zależy od wieku, płci i stanu naszego zdrowia. Rekomendowany dzienny poziom spożycia (RDA) witaminy C dla osób dorosłych to około 75 mg, a dla dzieci – około 50 mg.

U osób chorych na cukrzycę wchłanianie witaminy C przez układ pokarmowy może być zaburzone. Podobnie jest w czasie grypy żołądkowej, silnego stresu czy u osób palących papierosy.

Zwiększone zapotrzebowanie na witaminę C mają:

• kobiety w ciąży
• kobiety karmiące
• palacze

Palenie papierosów bardzo negatywnie wpływa na poziom witaminy C w organizmie. Jest to związane ze nasilonym stresem oksydacyjnym wywołanym przez dym tytoniowy, do którego zwalczania organizm potrzebuje dużych ilości antyoksydantów, między innymi witaminy C. Badania wskazały, że palacze powinni spożywać nawet o 35 mg witaminy C więcej od osób niepalących.

Niestety problem ten, chociaż już nie w tak dużym stopniu, dotyczy też osób narażonych na tak zwane „bierne palenie”.

Normy dziennego zapotrzebowania na witaminę C dla ludności Polski

Grupa płeć, wiek	Średnie zapotrzebowanie	Zalecane spożycie	Wystarczające spożycie
Niemowlęta 0-6 miesięcy 7-11 miesięcy			20 mg 20 mg
Dzieci 1-3 lat 4-6 lat 7-9 lat	30 mg 40 mg 40 mg	40 mg 50 mg 50 mg
Chłopcy 10-12 lat 13-15 lat 16-18 lat	40 mg 65 mg 65 mg	50 mg 75 mg 75 mg
Dziewczęta 10-12 lat 13-15 lat 16-18 lat	40 mg 55 mg 55 mg	50 mg 65 mg 65 mg
Mężczyźni 19-30 lat 31-50 lat 51-65 lat 66-75 lat >75 lat	75 mg 75 mg 75 mg 75 mg 75 mg	90 mg 90 mg 90 mg 90 mg 90 mg
Kobiety 19-30 lat 31-50 lat 51-65 lat 66-75 lat >75 lat	60 mg 60 mg 60 mg 60 mg 60 mg	75 mg 75 mg 75 mg 75 mg 75 mg
Kobiety w ciąży <19 lat ≥19 lat	65 mg 70 mg	80 mg 85 mg
Kobiety karmiące <19 lat ≥19 lat	95 mg 100 mg	115 mg 120 mg

Nasze ciało nie jest w stanie magazynować nadmiaru witaminy C na później. „Dawki uderzeniowe”, o których czasem możemy przeczytać w prasie i Internecie, są wydalane wraz z moczem. Nie wykazano żadnych korzyści klinicznych wynikających z przyjmowania witaminy w ilościach większych niż zalecane dzienne spożycie. 

Najlepszym sposobem na dostarczenie naszemu ciału maksymalnej przyswajalnej ilości witaminy C jest przestrzeganie diety bogatej w kolorowe warzywa i owoce. Pięć porcji warzyw lub owoców dziennie zapewni odpowiednią koncentrację witaminy w naszym ciele. Wysokiej jakości suplementy diety również są cennym źródłem witaminy C, szczególnie jeśli nasze dzienne zapotrzebowanie jest wyższe.

Sprawdź też: Witamina K: Gdzie występuje i na co pomaga? Najważniejsze przeciwwskazania

Niedobór witaminy C

Poważne niedobory witaminy C należą dziś do rzadkości. W krajach rozwiniętych (do których zalicza się Polska) dostęp do świeżych warzyw, owoców i napojów wzbogaconych witaminą C pozwala mieszkańcom zaspokoić zapotrzebowanie na witaminę C zdrową dietą.

Niestety w krajach rozwijających się problem niedoboru witaminy C jest wciąż obecny. Na niedobory tej witaminy mogą także cierpieć osoby zmagające się z zaburzeniami odżywiania (anoreksja, bulimia) i stosujące używki (szczególnie alkohol czy palacze nikotyny). Znaczny niedobór kwasu L-askorbinowego prowadzi do poważnej choroby – szkorbutu.

Główne objawy szkorbutu to:

• Samoistne krwawienie i wybroczyny.
• Opuchnięcie i krwawienie dziąseł.
• Osłabienie odporności.
• Wypadanie zębów.
• Bóle mięśni i kości.
• Słabe gojenie się ran.
• Anemia i depresja.

Nieleczony i przedłużający się szkorbut jest potencjalnie śmiertelny, ponieważ może doprowadzić do krwotoku mózgu lub zapalenia płuc.

CIEKAWOSTKA Chemiczna nazwa witaminy C wywodzi się od jej kluczowej właściwości, którą w przeszłości było leczenie szkorbutu (szkorbut po łacinie to scorbutus, stąd kwas askorbinowy).

Szkorbut był prawdziwą zmorą średniowiecznych żeglarzy i morskich podróżników. Źródła historyczne podają, że w epoce wielkich odkryć geograficznych, w większości z powodu choroby, Vasco da Gama stracił aż 116 z 170 członków swojej załogi, a Ferdynand Magellan – 208 z 230.

Źródła witaminy C w pożywieniu

W powszechnej świadomości to cytryny i pomarańcze to najlepsze źródła witaminy C. Jest to skojarzenie jak najbardziej poprawne – cytrusy zawierają odpowiednio do 40 do 60 i 30 do 50 mg kwasu L-askorbinowego na 100 g produktu. Jednak cytrusy nie wygrałyby konkursu na najwyższą zawartość tej witaminy.

Do najlepszych źródeł witaminy C należą:

WARZYWA

• papryka (125-200 mg/100 g)
• nać pietruszki (269 mg/100 g)
• brukselka (65-145mg/100 g)
• brokuły (65-150 mg/100 g)
• kapusta (30-36 mg/100 g)

OWOCE

• owoc dzikiej róży (250-800 mg/100 g)
• czarne porzeczki (150-300 mg/100 g)
• truskawki (46-90 mg/100 g)
• kiwi (84 mg/100 g)
• grejpfrut (30-70 mg/100 g)

Pożywienie pochodzenia zwierzęcego jest raczej ubogie w witaminę C.

Gotowanie, odgrzewanie i zbyt szybkie rozmrażanie potraw powodują duże straty tej cennej witaminy. W celu zachowania jak największej ilości składników mineralnych zaleca się gotowanie warzyw na parze. 

Witamina C lewoskrętna – prawda czy mit?

Coś takiego, jak witamina C lewoskrętna nie istnieje. Lewoskrętny, czyli związek, którego roztwór skręca płaszczyznę światła spolaryzowanego w lewo, jest tylko kwas D-askorbinowy. Kwas D-askorbinowy nie ma właściwości witaminy oraz nie wykazuje aktywności biologicznej. Witamina C, czyli kwas L-askorbinowy, skręca płaszczyznę światła spolaryzowanego zawsze w prawo.

FAQ

Bibliografia